“…dim ond rwbel oedd yno. Allwn i ddim dod o hyd i neb. Roedd y dref i gyd yn wastad.” Dyma oedd ymateb gwraig un o ddynion tân Abertawe yn dilyn y Blitz Tair Noson, 19-21 Chwefror 1941.
Er bod pobl Abertawe wedi dioddef o ganlyniad i ymosodiadau’r Luftwaffe cyn hyn, roedd y bomio parhaus am dros 72 awr yn unigryw y tu allan i Lundain. Yn rhyfedd ddigon, roedd rhai o adeiladau hynaf Abertawe megis y castell, Amgueddfa Abertawe ac Oriel Gelf Glynn Vivian wedi goroesi, ond difethwyd canol masnachol y dref a chafodd siop fawr Ben Evans, a oedd wedi cyflenwi pawb â phopeth am fwy na hanner canrif, ei dinistrio’n llwyr.
Gollyngodd y Luftwaffe 1,273 o fomiau ffrwydron ffyrnig a 56,000 o fomiau tân a chwalodd ardal o 41 o erwau, gan ddefnyddio mapiau targed wedi’u seilio ar ffotograffau a dynnwyd yn ystod archwiliadau o’r awyr. Dinistriwyd 857 o adeiladau, a difrodwyd 11,000 o adeiladau eraill. Lladdwyd 230 o bobl ac anafwyd 409.
Doedd dim sail i’r gred bod Cymru’n rhy bell i’r gorllewin i fod o ddiddordeb i fomwyr o’r Almaen; “…pan ddaeth y rhyfel i ben, roedd ‘ugly, lovely town’ Dylan Thomas yn llanast llwyr”. (John Davies, hanesydd)
Mwy o wybodaeth…
Darllenwch fwy am Abertawe yn ystod yr Ail Ryfel Byd…
